حساسیت‌زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد یا (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) یک تکنیک روانشناسی است که برای درمان برخی پریشانی‌ها و مشکلات روانی به کار می‌رود. اما ای ام دی آر چیست و در چه مواردی کاربرد دارد؟

EMDR چیست؟

حساسیت‌زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR) یک درمان ساختاریافته است و به افرادی کمک می کند که ضربه‌های شدیدی را در زندگی خود تجربه کرده‌اند. این رویکرد درمانی با استفاده از حرکات چشم و تکنیک‌های محرک دوجانبه به بیماران کمک می‌کند، همچنین بیماران می‌توانند از عوارض منفی خاطرات گذشته رها شوند و به سلامت روانی بهتری دست یابند!

برخلاف سایر روش‌های درمانی که بر تغییر مستقیم احساسات، افکار و پاسخ‌های ناشی از تجارب آسیب‌زا تمرکز می‌کنند، درمان EMDR مستقیماً بر روی حافظه تمرکز می‌کند و هدف آن تغییر نحوه ذخیره‌سازی حافظه در مغز است و در نتیجه علائم مشکل‌ساز را کاهش داده و از بین می‌برد.

EMDR، یا “درمان از طریق حرکات چشم و بازپردازش داده ها”، یک روش درمانی نوآورانه است. این روش بر این اصل استوار است که خاطرات ناخوشایند می توانند به طور موثری پردازش شوند. برای این کار، از تکنیک‌هایی مانند حرکات چشم و محرک‌های دوجانبه استفاده می‌شود.

تاریخچه و پیشینه EMDR

تکنیک EMDR در دهه ۱۹۸۰ توسط روانشناس معروف فرانسین شاپیرو ابداع شد. شاپیرو به این نتیجه رسید که حرکات چشم می‌تواند به پردازش خاطرات آزاردهنده کمک کند. از آن زمان، EMDR به عنوان یک روش درمانی برای اختلالات روانی شناخته شد. این روش در درمان استرس پس از سانحه، اضطراب و افسردگی نیز استفاده می‌شود.

امروزه EMDR در سراسر جهان به عنوان یک روش درمانی شناخته شده است. در بسیاری از کشورها، نهادهای پزشکی آن را به عنوان یک درمان مورد تایید می‌دانند.

کاربردهای EMDR

امروزه این درمان در حوزه‌های مختلفی کاربرد پیدا کرده است. برخی از حوزه‌‌های کاربرد EMDR عبارت‌اند از:

• فوبیا
• PTSD یا احتلال پس از سانحه
• اضطراب
• درد مزمن
• افسردگی

درمان به وسیله‌ی ای ام دی آر شامل هشت مرحله است. در طول درمان، افراد همزمان با حرکت دادن مردمک چشم‌ها، خاطرات آسیب‌زا را یادآوری می‌کنند.

هدف این کار این است که بستری برای شخص ایجاد کنیم که خاطرات آسیب‌زا و ناخوشایند را در ذهن خود پردازش کند و آن‌ها را به خاطراتی معمولی تبدیل کند. نظریه علمی پشت این قضیه این است که به خاطر آوردن وقایع ناراحت کننده، هنگامی که حواس فرد به جای دیگری پرت هست کمتر برای او آزار دهنده می‌باشد. و به مرور زمان، این به یادآوری‌ها باعث می‌شود که حساسیت فرد کاهش یافته و اثرات خاطره‌ی آسیب‌زا برای شخص کاهش پیدا کند.

EMDR چطور کار می‌کند؟

خاطرات آسیب‌زا باعث ایجاد تغییراتی در ذهن می‌شوند. این تغییرات، مغز را از تحلیل و پردازش درست اطلاعات منحرف می‌کنند که باعث می‌شود اضطراب و افکار مزاحم به سراغ شخص بیایند.

کارشناسان معتقدند که به یاد آوردن وقایع و خاطرات آسیب‌زا در حین انجام حرکات سریع چشم، به مغز این اجازه را می‌دهد که این خاطرات را به درستی پردازش کرده و آن‌ها را در داستان زندگی فرد ادغام کند.

درمان EMDR هشت مرحله دارد که از این قرار است:

مرحله اول: شرح حال بیمار و برنامه‌ریزی درمان

در این مرحله، درمانگر پرونده ی مراجع را بررسی می‌کند و خصوصیاتی نظیر تحمل فرد در تحمل مواجهه با خاطرات آزاردهنده را مورد تحلیل قرار می‌دهد. سپس بر همین اساس، به برنامه‌ریزی برای درمان علائم و رفتارهای آزاردهنده در شخص می‌پردازد. علاوه بر گرفتن شرح حال کامل و انجام ارزیابی مناسب، درمانگر و مراجع با هم برای شناسایی اهداف درمان همکاری می‌کنند. اهداف شامل خاطرات گذشته، محرک‌های فعلی و اهداف آینده است.

مرحله دوم: آماده‌سازی

در این مرحله، درمانگر، با توضیح روش درمانی EMDR به مراجع، سعی می‌کند زمینه‌ی اولیه برای شروع درمان را مهیا کند. همچنین درمانگر تکنیک‌های خودکنترلی را به مراجعه کننده آموزش می‌دهد که در بتواند در هنگام مقابله با خاطرات آسیب‌زا از آن‌ها استفاده کند. درمانگر باید اطمینان حاصل کند که مراجع منابع کافی برای مدیریت خود دارد و او را از طریق تمرین هدایت می‌کند.

مرحله سوم: ارزیابی

در این مرحله، درمانگر خاطرات آسیب‌زایی که باید به آن‌ها رسیدگی شود را شناسایی می‌کند. مراجع در این مرحله، تصویری مرتبط با خاطرات خود انتخاب می‌کند و احساسات منفی و تغییرات جسمانی هنگام مواجهه با این خاطرات را نیز ثبت می‌کند. سپس باید یک خاطره‌ی خوب پیدا کنند که با آن جایگزین کنند. در طول جلسات درمانی EMDR برای ارزیابی تغییرات در احساس و شناخت از دو معیار استفاده می‌شود: مقیاس واحدهای اختلال ذهنی (SUD) و مقیاس اعتبار شناخت (VOC).

مرحله چهارم: حساسیت زدایی

حساسیت زدایی، مرحله ای است که در آن درمانگر، سعی می‌کند واکنش‌های آزار دهنده‌ی جسمی و روانی‌ای که مراجع هنگام فکر کردن به خاطرات مورد نظر تجربه می‌کند را کاهش دهد. واکنش‌های جسمی می‌توانند شامل تپش قلب، تعریق یا مشکلات معده باشند. در این روند، درمانگر با جابجا کردن نگاه مراجع، هنگامی که به خاطرات آسیب‌زا فکر می‌کند، حساسیت زدایی را برای او تسهیل می‌کند. این روند تا زمانی ادامه می‌یابد که مراجع گزارش دهد که خاطره دیگر آزاردهنده نیست.

مرحله پنجم: نصب

تمرکز این مرحله روی نصب افکار مثبتی است که مراجع در مرحله‌ی سوم مشخص کرده است.

مرحله ششم: اسکن بدن

اسکن بدن یک تکنیک مراقبتی است که در آن، فرد بدن خود را از سر تا انگشتان پا به صورت ذهنی اسکن می‌کند تا متوجه تغییرات و واکنش‌های جسمی در بدن خود شود. در طول جلسه‌ی درمانی EMDR، درمانگر این واکنش‌های جسمی را برای مراحل بعدی مورد هدف قرار می‌دهد.

مرحله هفتم: بسته شدن

در پایان هر جلسه، درمانگر با استفاده از تکنیک‌های خود کنترلی که در مرحله دوم مشاهده شد، وضعیت مراجع را تثبیت می‌کند. درمانگر همچنین در این مرحله برای مراجع، چیزهایی که در مدت زمان بین این جلسه تا جلسه بعدی باید انتظار آن را داشته باشد را توضیح می‌دهد. همچنین از مراجع می‌خواهد که تجربیات منفی‌‎ای که طی این مدت متحمل می‌شود را یادداشت کند تا در جلسه بعدی آن‌ها را مورد هدف قرار دهند.

مرحله هشتم: ارزیابی مجدد

در این مرحله که مرحله‌ی پایانی در هر جلسه EMDR به شمار می‌آید، درمانگر به بررسی تأثیرات این درمان تا این لحظه می‌پردازد. همچنین درمانگر و مراجع، اثرات آسیب‌زای دیگری که ممکن است وجود داشته باشد را برای هدف قرار دادن مشخص می‌کنند.

آیا درمان EMDR موثر است؟

در بیش از ۳۰ تحقیق و پژوهش کنترل شده در زمینه‌ی درمان EMDR، نتیجه نشان دهنده‌ی مؤثر بودن این درمان بوده است. در برخی از این آزمایشات، حدود ۹۰ درصد از کسانی که دچار PTSD بودند، پس از فقط سه جلسه EMDR تراپی، دیگر هیچ علائم PTSD در آن‌ها مشاهده نشد.

در دیگر آزمایشات این موسسه، برای اکثر شرکت کنندگان بعد از حدود ۶ الی ۱۲ جلسه، تاثیرات و نتایج بسیار مثبتی از درمان EMDR نشان داده شد.

عوارض جانبی احتمالی EMDR

EMDR یک روش درمانی ایمن و مؤثر است. اما ممکن است در برخی بیماران عوارض جانبی کوتاه مدت ایجاد کند. این عوارض شامل سردرد، خستگی، اضطراب یا احساسات ناخوشایند می‌شود. این عوارض معمولاً خفیف و موقتی هستند و با ادامه درمان بهبود می‌یابند.

عوارض مهم EMDR ممکن است شامل:

• سردرد و سرگیجه
• احساس خستگی و کوفتگی
• افزایش اضطراب و استرس
• نوسانات هیجانی و احساسات ناخوشایند
• تداعی‌های ناخواسته از خاطرات دردناک

بیماران باید این عوارض را به درمانگر خود اطلاع دهند. اگر عوارض ادامه یابد یا تشدید شود، درمان باید متوقف شود. اما این عوارض معمولاً موقتی هستند و با پیشرفت درمان، بهبود می‌یابند.

چگونه یک متخصص EMDR پیدا کنیم؟

برای پیدا کردن یک متخصص EMDR معتبر، نیازی به جستجوی زیاد ندارید! گروه خدمات روانشناسی و مشاوره دکتر پناه، آماده ارائه‌ی خدمات گوناگون روانشناسی از جمله EMDR تراپی به هموطنان عزیز می‌باشد.

اگر در شهر اصفهان ساکن هستید می‌توانید به صورت حضوری از خدمات ما بهره‌مند شوید. و اگر در شهرهای دیگر یا خارج از کشور هستید می‌توانید از خدمات آنلاین ما استفاده کنید.